Hết quyền sở hữu trí tuệ và ngoại lệ không xâm phạm

quyền sở hữu trí tuệ theo Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam

Email: vinh@bross.vn

Hết quyền sở hữu trí tuệ và ý nghĩa pháp lý của nó

Hết quyền (đôi khi còn gọi là cạn quyền) có nguồn gốc từ từ tiếng Anh “exhaustion of right” được WIPO giải thích nghĩa là dùng hết hoặc sử dụng hết quyền ở đối tượng quyền sở hữu trí tuệ do hậu quả của việc chuyển nhượng quyền sở hữu hợp pháp trong vật hữu hình chứa tài sản sở hữu trí tuệ. Như vậy, hết quyền là hậu quả tự nhiên của bản chất vô hình của các tài sản chứa quyền sở hữu trí tuệ, như hình thức thể hiện, kiến thức, danh tiếng, chất lượng, nguồn gốc. Vì bản chất vô hình của chúng, chúng không đi theo vật hữu hình mà chúng luôn gắn liền với vật hữu hình đó[1].

Hết quyền sở hữu trí tuệ xuất phát từ thuyết hết quyền sở hữu trí tuệ theo đó khi sản phẩm mang đối tượng sở hữu trí tuệ được đưa ra thị trường bởi chính chủ thể nắm quyền sở hữu trí tuệ hoặc với sự đồng ý của chủ thể này, chủ thể nắm quyền sở hữu trí tuệ không còn quyền kiểm soát đối với việc phân phối và khai thác thương mại sản phẩm nữa[2]

Chúng ta hãy lấy một ví dụ đơn giản như thẩm phán tòa phúc thẩm liên bang Hoa Kỳ, ngài Richard Allen Posner, từng nói là nếu không có thuyết hết quyền, cứ mỗi khi chủ xe ô tô muốn bán lại xe đã sử dụng của mình thì anh ta lại phải xin phép nhà sản xuất xe cho phép bán chiếc xe đó, điều mà dẫn đến tình huống rất vô lý giống như kiểu ngụ ý phải xin cấp phép tự động bắt buộc[3].

Như vậy, hết quyền sở hữu trí tuệ về nguyên lý chung được thế giới thừa nhận mang bản chất là việc chủ thể nắm quyền độc quyền sở hữu trí tuệ mất quyền kiện ngăn chặn bên thứ ba, dù không có sự cho phép của chủ thể quyền, lưu thông, bán lại hoặc phân phối hàng hóa mang quyền sở hữu trí tuệ đó nếu hàng hóa này được xem là đã được chính chủ thể quyền hoặc bên được ủy quyền bởi chủ thể quyền đem ra thị trường.

Sự tồn tại của hết quyền sở hữu trí tuệ dẫn đến làm xuất hiện hoạt động thương mại song song hay người ta còn gọi là nhập khẩu song song, mà đặc trưng ở chỗ người nhập khẩu mua lại sản phẩm chính hiệu (genuine) mang nhãn hiệu F đang được bán ở lãnh thổ A về bán lại ở lãnh thổ B, nơi mà giá bán sản phẩm chính hiệu F (được cho phép bởi chủ nhãn hiệu F) cao hơn so với giá bán của người nhập khẩu. Thị trường mà cùng lúc xuất hiện sản phẩm chính hiệu F được phân phối bởi cả 2 kênh thương mại song song như vậy người ta còn gọi là thị trường xám (market grey)  

Không xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp nếu chủ sở hữu quyền sở hữu công nghiệp hết quyền

Điểm b khoản 2 điều 125 Luật Sở hữu trí tuệ quy định rằng chủ sở hữu đối tượng sở hữu công nghiệp không có quyền cấm người khác thực hiện hành vi lưu thông, nhập khẩu, khai thác công dụng của sản phẩm được đưa ra thị trường, kể cả thị trường nước ngoài một cách hợp pháp[4].

Như vậy pháp luật Việt Nam coi hành động nhập khẩu song song không phải là hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp, nghĩa là hành vi nhập khẩu, phân phối và bán sản phẩm được nhập khẩu song song thuộc một trong bốn[5] trường hợp giúp bạn tự vệ chống lại khiếu kiện xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp, nếu thỏa mãn 2 điều kiện: (i) sản phẩm mang nhãn hiệu A đã được đưa ra thị trường bất kể thị trường trong nước hay nước ngoài, và (ii) chủ thể đưa sản phẩm đó ra thị trường chính là chủ nhãn hiệu A hoặc bất kỳ chủ thể nào khác được chủ nhãn hiệu A ủy quyền[6].

Tuy nhiên, cần đặc biệt lưu ý là điều luật trên chỉ nói đến quyền sở hữu công nghiệp (quyền độc quyền đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý,…) mà không nhắc tới quyền tác giả, quyền liên quan do vậy có thể hiểu rằng Việt Nam chọn cách im lặng bày tỏ lập trường của mình đối với quyền tác giả, quyền liên quan. Hệ quả của việc im lặng này là chưa rõ các hành vi bán lại, phân phối, xuất khẩu, truyền đạt đến công chúng… tác phẩm bởi một người đã mua nó hợp pháp từ ban đầu cho bên thứ ba khác có nằm trong ngoại lệ không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ do đã hết quyền hay không[7]

Nếu Quý khách hàng có nhu cầu cụ thể cần được tư vấn, vui lòng liên hệ: vinh@bross.vn; điện thoại 0903 287 057; Wechat: wxid_56evtn82p2vf22; Skype: vinh.bross.

Bross & Partners, một công ty luật sở hữu trí tuệ được thành lập năm 2008, thường xuyên lọt vào bảng xếp hạng các công ty luật sở hữu trí tuệ hàng đầu của Việt Nam do các tổ chức đánh giá luật sư có uy tín toàn cầu công bố hàng năm như Managing Intellectual Property (MIP), World Trademark Review (WTR1000), Legal 500 Asia Pacific, AsiaLaw Profiles, Asia Leading Lawyers, Asia IP và Asian Legal Business (ALB). Với nhiều năm kinh nghiệm nổi bật và năng lực chuyên môn sâu khác biệt, Bross & Partners có thể giúp khách hàng bảo vệ hoặc tự vệ một cách hiệu quả trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ phức tạp ở Việt Nam và nước ngoài liên quan đến bản quyền tác giả, quyền liên quan, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu/thương hiệu và tên miền internet.