Khi nào nhãn hiệu (thương hiệu) bị đánh bại

bởi quyền tác giả và khi nào quyền tác giả không thắng được nhãn hiệu theo luật và thực tiễn ở Việt Nam

Email: vinh@bross.vn

Khi nào nhãn hiệu và quyền tác giả xung đột với nhau?

Samsung, Táo khuyết và Google là 3 thương hiệu của 3 tập đoàn công nghệ nổi tiếng thế giới mà mỗi một thương hiệu trong số chúng có giá trị từ vài chục đến cả trăm tỷ đô la Mỹ[1]. Ba thương hiệu có giá trị hàng trăm tỷ đô la Mỹ này đang được bảo hộ ở nhiều nước bao gồm cả Việt Nam dưới hình thức nhãn hiệu - một trong những đối tượng quyền sở hữu trí tuệ phổ biến nhất, chúng có nhiệm vụ giúp người tiêu dùng nhận biết và tránh nhầm lẫn về nguồn gốc thương mại của sản phẩm, dịch vụ khi họ lựa chọn mua và sử dụng[2].

Quyền tác giả thường được nhận biết bởi biểu tượng chữ C trong vòng tròn © (còn hay gọi là “bản quyền” hoặc “tác quyền”) là quyền độc quyền làm bản sao và kiểm soát 12[3] loại hình tác phẩm văn học nghệ thuật khoa học chẳng hạn như các tác phẩm viết, báo chí, điện ảnh, kiến trúc, phần mềm, mỹ thuật ứng dụng,… được bảo hộ bởi luật pháp về quyền tác giả trong một thời hạn nhất định (thường là 50 năm sau khi tác giả qua đời)[4].

Thoạt nhìn thì có vẻ như nhãn hiệu và quyền tác giả không thể có chuyện xung đột với nhau. Tuy nhiên, cả về lý thuyết và thực tiễn đều khẳng định là có thể tồn tại khu vực xung đột giữa chúng, cụ thể là khi thương hiệu, logo, slogan, tagline được tạo ra bởi các họa sĩ hoặc nghệ sĩ mỹ thuật công nghiệp mà được thể hiện bằng các đường nét, màu sắc, hình khối, bố cục thể hiện ý tưởng kinh doanh hoặc ý tưởng nghệ thuật nào đó và những cách thể hiện này lại gắn liền với một sản phẩm hữu ích như hàng hóa, đồ lưu niệm, thời trang[5].

Hình thức thể hiện của bản thiết kế nhận diện thương hiệu hoặc logo nêu trên thường được coi là tác phẩm mỹ thuật ứng dụng (applied art work) mà có thể vừa được bảo hộ với tư cách quyền tác giả lại vừa có thể được bảo hộ với danh nghĩa là nhãn hiệu. Như vậy, chủ thể nắm tác quyền đối với tác phẩm mỹ thuật ứng dụng có nguy cơ xung đột lợi ích pháp lý với chủ thể nắm quyền nhãn hiệu dù theo nguyên lý chung có thể cả quyền tác giả và quyền độc quyền nhãn hiệu đều được pháp luật công nhận. Khi đó sẽ có thể đồng thời xuất hiện hiện tượng xung đột quyền và lợi ích hợp pháp giữa hai chủ thể và xuất hiện hiện tượng xung đột pháp luật (pháp luật quyền tác giả xung đột với pháp luật về nhãn hiệu)

Khi nào nhãn hiệu bị đánh bại bởi quyền tác giả và khi nào quyền tác giả không thắng được nhãn hiệu theo luật và thực tiễn của Việt Nam?

Luật Sở hữu trí tuệ của Việt Nam có xây dựng quy tắc giải quyết xung đột giữa nhãn hiệu với các quyền sở hữu trí tuệ khác như tên thương mại, chỉ dẫn địa lý và kiểu dáng công nghiệp nhưng lại thiếu vắng nguyên tắc giải quyết xung đột giữa nhãn hiệu với quyền tác giả[6].

Ở cấp độ văn bản dưới luật, nguyên tắc giải quyết xung đột với các quyền có trước được tìm thấy ở Điều 17 Nghị định 103/2006/NĐ-CP được sửa đổi bổ sung theo Nghị định 122/2010/NĐ-CP ngày 31/12/2010 (Nghị định 103 sửa đổi) quy định về nguyên tắc tôn trọng quyền có trước, theo đó quy định rằng quyền sở hữu công nghiệp có thể bị huỷ bỏ hiệu lực hoặc bị cấm sử dụng nếu xung đột với quyền sở hữu trí tuệ của tổ chức, cá nhân khác được xác lập trước.

Riêng vấn đề xung đột giữa nhãn hiệu và quyền tác giả, khi thẩm định nội dung nhãn hiệu, Cục Sở hữu trí tuệ có thể tự mình chủ động từ chối bảo hộ nhãn hiệu, hoặc có thể từ chối bảo hộ dựa trên cơ sở có phản đối[7] của bên thứ ba dựa theo căn cứ pháp lý được quy định ở Thông tư 01/2007/TT-BKHCN sửa đổi.

Ví dụ 2 nhãn hiệu xin đăng ký hình Super Man (không có chữ) gồm hình Super Man cách điệu màu đỏ cưỡi xe máy và hình Super Man màu xanh cưỡi xe máy theo đơn đăng ký nhãn hiệu số 4-2012-26693 và 4-2012-26675 dưới đây bị Marvel Comics Inc phản đối vì lý do xâm phạm quyền tác giả và cuối cùng Cục Sở hữu trí tuệ đứng về Marvel Comics Inc sử dụng kết hợp cả 2 căn cứ từ chối gồm nguyên tắc ngăn chặn đăng ký nhãn hiệu trùng hoặc tương tự với nhãn hiệu nổi tiếng của người khác theo đều 74(2)(i) Luật Sở hữu trí tuệ[8], và điểm 39(4)(g) Thông tư 01/2007/TT-BKHCN sửa đổi[9] để từ chối bảo hộ toàn bộ nhãn hiệu xin đăng ký.

Trong khi đó còn nhớ cũng chính Marvel Chracters Inc, chủ sở hữu quyền tác giả của seri bộ phim bom tấn X-Men đã nỗ lực bằng cả khiếu nại hành chính và khởi kiện vụ án hành chính yêu cầu hủy bỏ hiệu lực của nhãn hiệu X-Men được cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu số 63481 của Công ty cổ phần hàng gia dụng Quốc tế (ICP) bằng nhiều căn cứ pháp lý khác nhau trong đó bao gồm luận điểm cho rằng ICP lợi dụng danh tiếng của nhãn hiệu và các nhân vật X-MEN của Marvel trong quảng cáo và tiếp thị nhằm gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng vi phạm điều 6.2.h, Nghị định 63/CP[10]. Tuy nhiên, tòa hành chính tòa án nhân dân thành phố Hà Nội ngày 29/03/2013 ban hành bản án hành chính sơ thẩm số 03/2013/HCST quyết định bác yêu cầu khởi kiện của Marvel Comics Inc và tuyên bố giữ nguyên hiệu lực của nhãn hiệu X-Men theo đăng ký 63481[11].

Bross & Partners có nhiều kinh nghiệm hỗ trợ khách hàng tự vệ (phòng vệ) chống cáo buộc xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan bao gồm cả những vụ việc mà khách hàng bị đòi bồi thường 1,5 triệu đô la Mỹ - mức tiền đòi bồi thường cao nhất từ trước tới nay ở Việt Nam - do xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan. Nếu Quý khách hàng có nhu cầu cụ thể cần được tư vấn, vui lòng liên hệ: vinh@bross.vn; điện thoại 0903 287 057, 84-4-3555 3466; Wechat: wxid_56evtn82p2vf22; Skype: vinh.bross.

Bross & Partners, một công ty luật sở hữu trí tuệ được thành lập năm 2008, thường xuyên lọt vào bảng xếp hạng các công ty luật sở hữu trí tuệ hàng đầu của Việt Nam do các tổ chức đánh giá luật sư có uy tín toàn cầu công bố hàng năm như Managing Intellectual Property (MIP), World Trademark Review (WTR1000), Legal 500 Asia Pacific, AsiaLaw Profiles, Asia Leading Lawyers, Asia IP và Asian Legal Business (ALB). Với nhiều năm kinh nghiệm nổi bật và năng lực chuyên môn sâu khác biệt, Bross & Partners có thể giúp khách hàng bảo vệ hoặc tự vệ một cách hiệu quả trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ phức tạp ở Việt Nam và nước ngoài liên quan đến bản quyền tác giả, quyền liên quan, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu/thương hiệu và tên miền internet.