Người nắm tác quyền[1] thì được hưởng

những quyền độc quyền nào theo pháp luật Việt Nam

Email: vinh@bross.vn

Quyền tác giả là gì và chủ sở hữu quyền tác giả có khác với quyền tác giả không?

Chắc hẳn chúng ta đều rất quen thuộc với biểu tượng chữ C trong vòng tròn ©. Đó là chính là biểu tượng cảnh báo công chúng rằng tác phẩm viết, tiểu thuyết, bài hát, truyện tranh,…đang được bảo hộ bởi pháp luật về quyền tác giả. Quyền tác giả (ngôn ngữ bình dân còn hay gọi là “bản quyền”) xuất phát từ thuật ngữ tiếng Anh “copyright” nhìn chung đều không được định nghĩa trực diện trong pháp luật mỗi quốc gia, mà chỉ được định nghĩa gián tiếp quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu[2]. Tuy vậy, một số từ điển nổi tiếng như Collins online Dictionary định nghĩa quyền tác giả là quyền độc quyền làm bản sao và kiểm soát tác phẩm văn học nghệ thuật khoa học được bảo hộ bởi luật pháp trong một thời hạn nhất định[3] (thường là 50 năm sau khi tác giả qua đời[4]).

Câu hỏi đặt ra là chủ sở hữu quyền tác giả có khác với quyền tác giả không? Câu trả lời là có hoặc không tùy tình huống liên quan đến nguồn gốc hình thành hoặc căn cứ xác lập. Nếu một người trực tiếp sáng tác một ca khúc và sau đó chính anh đầu tư khai thác thương mại nó dưới hình thức biểu diễn, thu âm, ghi hình thì anh ta có đồng thời cả 2 tư cách là tác giả của bài hát và là chủ sở hữu quyền tác giả của bài hát đó. Nhà thơ Hữu Loan, người đã sáng tác bài thơ nổi tiếng “Màu tím hoa sim” thì sẽ mãi mãi là tác giả của bài thơ này nhưng ông lại không còn giữ tư cách là chủ sở hữu quyền tác giả của “Màu tím hoa sim” nữa vì tác giả đã chuyển nhượng hết quyền sở hữu quyền tác giả cho Công ty Vitek VTB với giá 100 triệu đồng[5].

Như vậy, tác giả (author) có nghĩa là người đã trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm văn học nghệ thuật khoa học luôn được pháp luật bảo vệ các giá trị tinh thần gắn liền với mình không thể chuyển giao, không thể chuyển nhượng được như quyền đặt tên tác phẩm, quyền được nêu tên là tác giả, quyền bảo vệ sự toàn vẹn, ngăn cản người khác sửa chữa cắt xén tác phẩm đó. Các quyền đó người ta gọi là quyền nhân thân (moral rights).

Trong khi đó, chủ sở hữu quyền tác giả, vốn có thể là một cá nhân hoặc tổ chức, là bên mà được pháp luật bảo hộ với tư cách là chủ sở hữu quyền tác giả có đủ 3 quyền năng như chủ sở hữu tài sản (quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt) trong 4 trường hợp:

(a) khi bên đó bỏ tiền đi thuê tác giả sáng tác (quan hệ hợp đồng giao việc), hoặc

(b) khi bên đó trả lương cho người lao động làm ra tác phẩm (quan hệ hợp đồng lao động); hoặc

(c) khi bên đó ký hợp đồng mua tác quyền (chuyển nhượng quyền sở hữu quyền tác giả như vụ mua tác quyền bài thơ Màu tím hoa sim nói trên); hoặc

(d) khi bên đó chính là người trực tiếp tạo ra tác phẩm và chưa chuyển nhượng cho bên khác.

Vì có đủ 3 quyền năng của chủ sở hữu nên việc sử dụng khai thác các quyền bởi chủ sở hữu dưới dạng như làm bản sao, làm tác phẩm phái sinh, cho thuê, xuất khẩu lại mang giá trị kinh tế hơn là giá trị tinh thần, hoặc nói cách khác chủ sở hữu quyền tác giả tập trung vào khai thác quyền tác giả nhằm mục đích kiếm tiền hoặc tạo ra lợi ích vật chất. Các quyền mà chủ sở hữu quyền tác giả khai thác như vậy người ta gọi là quyền tài sản hay còn gọi là quyền kinh tế (economic rights)

6 loại quyền độc quyền luật pháp dành cho chủ sở hữu quyền tác giả

Các quyền tài sản mà chủ sở hữu quyền tác giả đi khai thác ở trên mang tính chất là quyền độc quyền được pháp luật bảo hộ, nghĩa là chỉ có chủ sở hữu mới được xài hoặc chỉ có người hoặc tổ chức được chủ sở hữu cho phép sử dụng thì mới được coi là sử dụng hợp pháp. Dưới đây là 6 loại quyền độc quyền mà có thể bạn chưa biết:

1. Quyền sao chép (reproduction). Quyền sao chép hay còn gọi là quyền làm hoặc tạo ra bản sao của tác phẩm là quyền cơ bản nhất thuộc về quyền tài sản có nghĩa là quyền của chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện việc tạo ra bản sao tác phẩm bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào, bao gồm cả việc tạo ra bản sao dưới hình thức điện tử
2. Quyền phân phối bản gốc hoặc bản sao tác phẩm (distribution of copies of the work). Quyền phân phối là quyền của chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện bằng bất kỳ hình thức, phương tiện kỹ thuật nào mà công chúng có thể tiếp cận được để bán, cho thuê hoặc các hình thức chuyển nhượng khác bản gốc hoặc bản sao tác phẩm. Theo luật Việt Nam thì quyền phân phối còn bao gồm cả quyền nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm
3. Quyền truyền đạt tác phẩm đến công chúng (making communication to the public) bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác là quyền của chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện việc đưa tác phẩm hoặc bản sao tác phẩm đến công chúng mà công chúng có thể tiếp cận được tại địa điểm và thời gian do chính họ lựa chọn
4. Quyền cho thuê (rental hoặc lease) bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính là quyền của chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện việc cho thuê để khai thác, sử dụng có thời hạn.
5. Quyền làm tác phẩm phái sinh (derivative work). Các hoạt động tạo ra tác phẩm mới dựa trên tác phẩm có trước bằng cách dịch thuật (chuyển từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác), phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn thì tác phẩm mới được gọi là tác phẩm phái sinh. Tuy nhiên, quyền làm tác phẩm phái sinh hoặc cho phép người khác làm tác phẩm phái sinh là quyền độc quyền được nắm giữ bởi chủ sở hữu quyền tác giả
6. Quyền biểu diễn (public performance) tác phẩm trước công chúng quy định là quyền của chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện biểu diễn tác phẩm một cách trực tiếp hoặc thông qua các bản ghi âm, ghi hình hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào mà công chúng có thể tiếp cận được. Biểu diễn tác phẩm trước công chúng bao gồm việc biểu diễn tác phẩm tại bất cứ nơi nào mà công chúng có thể tiếp cận được.

Bross & Partners có nhiều kinh nghiệm hỗ trợ khách hàng tự vệ (phòng vệ) chống cáo buộc xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan bao gồm cả những vụ việc mà khách hàng bị đòi bồi thường 1,5 triệu đô la Mỹ do xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan. Nếu Quý khách hàng có nhu cầu cụ thể cần được tư vấn, vui lòng liên hệ: vinh@bross.vn; điện thoại 0903 287 057, 84-4-3555 3466; Wechat: wxid_56evtn82p2vf22; Skype: vinh.bross

Bross & Partners, một công ty luật sở hữu trí tuệ được thành lập năm 2008, thường xuyên lọt vào bảng xếp hạng các công ty luật sở hữu trí tuệ hàng đầu của Việt Nam do các tổ chức đánh giá luật sư có uy tín toàn cầu công bố hàng năm như Managing Intellectual Property (MIP), World Trademark Review (WTR1000), Legal 500 Asia Pacific, AsiaLaw Profiles, Asia Leading Lawyers, Asia IP và Asian Legal Business (ALB). Với nhiều năm kinh nghiệm nổi bật và năng lực chuyên môn sâu khác biệt, Bross & Partners có thể giúp khách hàng bảo vệ hoặc tự vệ một cách hiệu quả trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ phức tạp ở Việt Nam và nước ngoài liên quan đến bản quyền tác giả, quyền liên quan, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu/thương hiệu và tên miền internet.