Trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp trung gian

ở Dự thảo 5 Luật sửa đổi Luật sở hữu trí tuệ[1]

Luật sư Lê Quang Vinh

Email: vinh@bross.vn

Mobile: 0903 287 057

Sơ lược bối cảnh pháp lý của Điều 12.55 EVFTA

Liên quan đến hành vi xâm phạm quyền tác giả gián tiếp hay còn gọi là xâm phạm thứ cấp, khung pháp lý chung ở EU có 2 Chỉ thị liên quan gồm Directive 2000/31/EC ngày 8/6/2000 của Nghị viện Châu âu về một số khía cạnh pháp lý của dịch vụ xã hội thông tin đặc biệt là thương mại điện tử ở thị trường chung (gọi tắt là Chỉ thị về thương mại điện tử) và Directive (EU) 2019/790 ngày 17/4/2019 của Nghị viện Châu âu về quyền tác giả, quyền liên quan và sửa đổi Directives 96/9/EC and 2001/29/EC (gọi tắt là Chỉ thị về xử lý hành vi xâm phạm quyền tác giả trực tuyến).

Hiện nay ở cấp độ EU, không có bộ quy tắc hài hòa hóa liên quan đến trách nhiệm thứ cấp (secondary liability) đối với xâm phạm quyền tác giả. Trong khi đó, ở cấp độ quốc gia, có nhiều cách tiếp cận khác nhau được áp dụng và xét xử bởi tòa án liên quan đến trách nhiệm thứ cấp làm cho thực tiễn xử lý hành vi xâm phạm trực tuyến trở nên khác nhau và khó đoán ở các nước thuộc EU.

Độc lập với quy định ở điều 12.55 EVFTA về trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian (Intermediary Service Provider), khoản 3 điều 12, khoản khoản 2 điều 13, khoản 3 điều 14 Chỉ thị về thương mại điện tử của EU đều quy định rằng quy định về loại trừ trách nhiệm của doanh nghiệp trung gian đều không ảnh hưởng tòa án hoặc cơ quan hành chính yêu cầu doanh nghiệp trung gian phải chấm dứt hoặc ngăn chặn hành vi xâm phạm.[2]

Bình luận về Điều 198b ở Dự Thảo 5

1. Về hình thức, nội luật hóa Điều 198b được thiết kế quá dài, khó hiểu và khó vận dụng trên thực tiễn. Chẳng hạn, các trường hợp ngoại trừ trách nhiệm được nêu ở điểm b, c khoản 2 rất dài, sử dụng dấu quá nhiều dấu chấm phẩy

2. Dự Thảo 5 chưa hề đề cập đến trách nhiệm và nỗ lực của doanh nghiệp trung gian là phải tiếp nhận và xử lý đơn khiếu nại của chủ thể quyền cáo buộc user đăng tải/buôn bán/tiếp thị tác phẩm văn học nghệ thuật khoa học và 3 đối tượng của quyền liên quan mà không có sự cho phép của chủ thể quyền. Trên thế giới biện pháp này được người ta gọi là thủ tục thông báo gỡ bỏ nội dung vi phạm (notice-take-down procedure). Về thực chất, Điều 198b giải quyết vấn đề vi phạm thứ cấp (secondary infringement) của các đơn vị trung gian như dịch vụ truyền dẫn thông tin (mere conduit), lưu trữ (hosting), lưu trữ bộ nhớ đệm (caching), dịch vụ mạng xã hội trực tuyến, dịch vụ tìm kiếm thông tin trực tuyến.

3. Đoạn đầu thuộc khoản 3 Điều 198b quy định “không buộc doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian phải tự giám sát dịch vụ của mình hoặc chủ động tìm kiếm các bằng chứng chỉ ra hành vi xâm phạm” không ổn vì nói như vậy nghĩa là doanh nghiệp trung gian không có nghĩa vụ rà soát, tiếp nhận khiếu nại hành vi xâm phạm trên nền tảng (platform) của họ khi chủ thể quyền thực hiện thủ tục notice-take-down procedure. Quy định này bị xem là trái với pháp luật về thương mại điện tử được quy định ở điều 36 Nghị định 52/2013 về thương mại điện tử.[3]

4. Trách nhiệm pháp lý đối với doanh nghiệp trung gian (Internet Service Provider hoặc gọi tắt là ISP) ở Điều 198b là quy định lần đầu tiên xuất hiện ở Luật SHTT. Quy định này vốn có xuất phát từ Thông tư liên tịch 07/2012[4] nay lần đầu tiên xuất hiện ở cấp độ luật. Do vậy, theo quan điểm của chúng tôi, doanh nghiệp trung gian nên được giả định như là một chủ thể xâm phạm, theo đó họ có thể trở thành bị đơn trong các vụ án về sở hữu trí tuệ hoặc là bên bị khiếu nại trong thủ tục hành chính. Điều này có nghĩa, nên có điều luật khẳng định chủ thể quyền có tư cách khởi kiện chống lại doanh nghiệp trung gian yêu cầu doanh nghiệp trung gian chặn, khóa, gỡ bỏ, ngăn chặn hành vi xâm phạm hoặc bản thân doanh nghiệp trung gian cũng có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý gồm cả bồi thường thiệt hại nếu họ không chứng minh được là họ được miễn trừ theo Điều 198b.

5. Hành vi “không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các nghĩa vụ để được miễn trừ trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian quy định tại Điều 198b của Luật này” ở khoản 8 điều 28 và khoản 11 điều 35 bị xem là xâm phạm quyền tác giả và quyền liên quan có lẽ nên xem lại vì quy định “không thực hiện” hoặc “thực hiện không đầy đủ” xem ra khó áp dụng và cũng chưa chính xác.

6. Phạm vi áp dụng của Điều 198b là quá hẹp vì Ban Soạn Thảo chỉ có ý định áp dụng đối với quyền tác giả, quyền liên quan. Vậy không rõ trách nhiệm pháp lý của ISP sẽ như thế nào nếu các đối tượng xâm phạm lợi dụng nền tảng của ISP để bán hàng giả, hàng giả mạo sở hữu trí tuệ hoặc hàng xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp? Cần lưu rằng rằng thực trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam hiện nay đang ở mức đáng báo động như ghi nhận trong báo cáo của ICC Bascap và báo cáo đặc biệt 301 của Văn phòng Bộ thương mại Hoa Kỳ (USTR) phản ánh tình trạng trạng buôn bán hàng giả, hàng lậu đáng báo động đóng góp hàng chục tỷ đô la cho nền kinh tế ngầm (nền kinh tế chưa quan sát), làm cho nhà nước thất thu thuế còn người tiêu dùng thì gánh chịu rủi ro sức khỏe, và đặc biệt là tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đang gia tăng nhanh và phổ biến trên môi trường internet.[5]

Bross & Partners, một công ty sở hữu trí tuệ được xếp hạng Nhất (Tier 1) năm 2021 bởi Tạp chí Legal 500 Asia Pacific, có kinh nghiệm giải quyết tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ bao gồm nhãn hiệu (thương hiệu), quyền tác giả, sáng chế, giống cây trồng ở Việt Nam và nước ngoài.

Vui lòng liên hệ: vinh@bross.vn; mobile: 0903 287 057; Zalo: +84903287057; Skype: vinh.bross; Wechat: Vinhbross2603.