Email: vinh@bross.vn

Nhận diện nguồn gốc chính dẫn đến tranh chấp tên miền

Hiện tượng một chủ thể nào đó dùng thương hiệu, nhãn hiệu của công ty khác đăng ký làm tên miền sau đó tìm cách chào bán lại cho chủ sở hữu thương hiệu đó với giá cao hơn giá trị bỏ ra đến hàng chục hoặc trăm lần thường được người ta gọi bằng nhiều cách khác nhau như chôm tên miền, chiếm dụng tên miền hoặc lạm dụng chính sách đăng ký tên miền mà các cách gọi này đều cùng có nguồn gốc từ thuật ngữ chung là cybersquatting.

Cybersquatting là nguyên nhân chính và chủ yếu dẫn đến tranh chấp tên miền quốc tế (gTLDs) hoặc tên miền quốc gia (ccTLDs). ICANN định nghĩa cybersquatting nhìn chung là việc đăng ký có dụng ý xấu (bad faith) nhãn hiệu của người khác trong tên miền của mình[1].

Trung tâm internet Việt Nam (VNNIC) cũng chỉ ra rằng “do tính đa dạng và cạnh tranh cao của môi trường thương mại, nhiều chủ thể kinh doanh đã tiến hành đăng ký trước những tên miền mà theo sự tính toán của họ, trong tương lai sẽ có chủ thể đăng ký. Khi có đối tượng cần đăng ký, chủ thể kinh doanh này sẽ bán lại để thu lợi. Hiện tượng này được gọi là “đầu cơ tên miền” (domain name speculation)”. Hoặc VNNIC còn cho rằng “có một dạng khác là các chủ thể kinh doanh đăng ký trước tên miền của các đối thủ cạnh tranh trên thương trường của mình nhằm gây khó khăn cho công việc kinh doanh và công tác tiếp thị của họ. Hiện tượng này thường được biết đến với tên gọi “chiếm dụng tên miền” (domain name cybersquatting)[2].

Cybersquatting có thể được nhìn thấy phổ biến trong chục năm trở lại đây vì tên miền được coi là một ngành công nghiệp đầu tư ít mà lời thì siêu khủng. Ví dụ, ngay cả các doanh nghiệp lớn của Việt Nam cũng cay đắng vì mất tên miền vào tay cybersquatter, chẳng hạn như tên miền Viettel.com được mua năm 1997 bởi một cá nhân người Mỹ và đến năm 2011 nó đã rao bán với giá 1,5 triệu đô USD[3]. Trước khi vụ việc được giải quyết bởi tòa án, cái giá mà chủ thể đăng ký tên miền đòi Công ty Samsung phải bỏ ra để đổi lại quyền sở hữu 2 tên miền quốc gia samsungmobile.com.vn và samsungmobile.vn là 218 triệu đồng[4]. Hay như khủng nhất là vụ Bkav phải bỏ ra 2,3 tỷ đồng để mua lại tên miền bkav.com mà một công ty Mỹ nhanh chân đăng ký trước năm 2001[5].

Nhược điểm của 4 hình thức/biện pháp giải quyết tranh chấp tên miền quốc gia .VN

Vì tên miền quốc gia .VN là đối tượng điều chỉnh của Luật công nghệ thông tin năm 2006 nên mọi tranh chấp liên quan tới tên miền quốc gia .VN đều phải giải quyết theo quy định của pháp luật Việt Nam. Tuy nhiên, vì Luật sở hữu trí tuệ nghiêm cấm thực hiện hành vi đăng ký, chiếm giữ quyền sử dụng, hoặc sử dụng tên miền quốc gia trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với nhãn hiệu, tên thương mại được bảo hộ của người khác hoặc chỉ dẫn địa lý mà mình không có quyền sử dụng được sử dụng là hành vi cạnh tranh không lành mạnh do đó các bên liên quan có thể chọn 1 hoặc nhiều hơn 1 trong số 4 biện pháp giải quyết tranh chấp tên miền quốc gia .VN như sau:

1. Thông qua thương lượng, hòa giải
2. Thông qua trọng tài
3. Khởi kiện tại Tòa án
4. Xử lý hành vi cạnh tranh không lành mạnh bằng biện pháp hành chính kèm theo áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộc thay đổi thông tin tên miền hoặc trả lại tên miền theo Nghị định 99/2013/NĐ-CP

Thương lượng và hòa giải có lẽ là hình thức kém hiệu quả nhất và ít khả thi nhất trong số 4 hình thức giải quyết tranh chấp tên miền nêu trên vì như đã nói ở trên tranh chấp tên miền chủ yếu xuất phát từ hiện tượng cybersquatting kéo đến hệ quả là chủ thể đăng ký tên miền thường yêu cầu chủ thương hiệu phải bỏ số tiền lớn hoặc rất lớn chuộc lại tên miền - điều kiện mà các chủ thương hiệu thường không chấp nhận vì điều đó đồng nghĩa với việc cổ súy hoặc tiếp tay cho hành vi cạnh tranh không lành mạnh, hành vi kiếm tiền bất chính.

Hình thức thông qua trọng tài nghe cũng có vẻ văn minh và gần giống như cơ chế UDRP[6] nhưng trên thực tế theo quan sát của chúng tôi việc thực hiện biện pháp này gần như bằng số không. Hoặc nói cách khác là hầu như không thể giải quyết tranh chấp bằng biện pháp trọng tài vì 3 lý do sau:

1. Chẳng có cybersquatter nào (người đang chiếm giữ quyền sử dụng tên miền có cấu thành từ thương hiệu, nhãn hiệu của người khác) vốn đang ủ mưu kiếm tiền từ đòi tiền chuộc hàng ngàn hoặc thậm chí cả hàng chục ngàn đô la Mỹ so với chi phí đăng ký và duy trì tên miền thực tế bỏ ra chỉ khoảng trên 800.000 đồng mà lại đồng ý ký thỏa thuận trọng tài[7] với chủ thương hiệu;
2. Không có điều khoản mặc định về thiết lập thỏa thuận trọng tài tồn tại trong hợp đồng đăng ký tên miền giữa người đăng ký tên miền (registrant) với nhà đăng ký tên miền quốc gia (registrar) dẫn đến hình thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài gần như vô nghĩa
3. Khác biệt hẳn với cơ chế UDRP khi mà cho phép bên liên quan khởi kiện phán quyết của trọng tài liên quan đến việc từ chối, hủy bỏ, hoặc buộc chuyển giao tên miền tranh chấp ra tòa án có thẩm quyền, việc giải quyết tranh chấp tên miền quốc gia .VN bằng trọng tài (ví dụ như Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam – VIAC) là chung thẩm[8]

Biện pháp khởi kiện cũng có nhiều hạn chế và khó khăn vì nhiều lý do khác nhau, trong đó đặc biệt là: (a) quá trình thụ lý và xét xử lâu (có khi mất cả năm hoặc vài năm ví dụ như vụ tranh chấp tên miền lafarge.com.vn[9]), (b) vụ kiện thường phải trải qua 2 cấp xét xử là sơ thẩm và phúc thẩm, (c) tòa án rất do dự xét xử vắng mặt bị đơn (cố tình trốn tránh, hoặc khai man danh tính khi đăng ký tên miền), (d) không có cơ chế đóng băng tên miền (freeze) nghĩa là cấm thay đổi thông tin tên miền hoặc chuyển nhượng tên miền dẫn đến vụ án có thể bị đình chỉ và phải nộp đơn khởi kiện lại.

Biện pháp xử lý hành chính kèm theo biện pháp khắc phục hậu quả là buộc thay đổi thông tin tên miền hoặc trả lại tên miền theo Nghị định 99/2013/NĐ-CP là biện pháp chính thức được vận hành kể từ sau ngày 25/7/2016 ngày mà Thông tư liên tịch 14/2015/TTLT-BTTT-BKHCN có hiệu lực. Biện pháp này cũng không phải dễ dàng thực thi được trên thực tế vì nhiều lý do, chẳng hạn như: (a) chỉ áp dụng đối với tên miền trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với đối tượng sở hữu trí tuệ đang được bảo hộ và nội dung đăng tải trên trang thông tin điện tử đi kèm theo tên miền vi phạm pháp luật sở hữu trí tuệ (như vậy các dạng hành vi chiếm hữu thụ động (passive holding) hoặc chiếm hữu mà không sử dụng (inactive holding) là không thể giải quyết được; (b) không có cơ chế đóng băng tên miền (freeze) nghĩa là cấm thay đổi thông tin tên miền hoặc chuyển nhượng tên miền dẫn đến vụ việc có thể bị đình chỉ vì không còn đối tượng xâm phạm.

Tiểu kết

Xem ra cả 4 cách đòi tên miền quốc gia .VN đều bộc lộ nhược điểm khác nhau khiến con đường giành lại tên miền quốc gia .VN bị chiếm giữ bởi các cybersquatter là thực sự gian nan, thậm chí con đường đó còn phần nào cho thấy đòi tên miền quốc gia .VN có lẽ còn gian nan hơn cả đòi tên miền quốc tế. Tuy nhiên, Quý doanh nghiệp không nên quá bi quan vì chúng tôi vẫn có thể biết cách tiếp cận hợp lý dựa trên tư duy nghề nghiệp giàu thực tiễn của mình để có thể giúp Qúy doanh nghiệp đòi lại tên miền quốc gia .VN làm từ thương hiệu của chính Quý doanh nghiệp bằng con đường pháp lý vì dù thế nào đi chăng nữa thì luật pháp vẫn chỉ có thể tồn tại dựa trên sự công bằng và lẽ phải.

Bross & Partners đã từng đại diện cho khách hàng Việt Nam đòi lại thành công tên miền honghagas.com tại Trung tâm trọng tài của WIPO trong Case No. D2010-0374. Chi tiết phán quyết này có thể xem tại: https://www.wipo.int/amc/en/domains/decisions/text/2010/d2010-0374.html. Nếu Quý khách hàng có nhu cầu cụ thể cần được tư vấn, vui lòng liên hệ: vinh@bross.vn; điện thoại 0903 287 057; Wechat: wxid_56evtn82p2vf22; Skype: vinh.bross

Bross & Partners, một công ty luật sở hữu trí tuệ được thành lập năm 2008, thường xuyên lọt vào bảng xếp hạng các công ty luật sở hữu trí tuệ hàng đầu của Việt Nam do các tổ chức đánh giá luật sư có uy tín toàn cầu công bố hàng năm như Managing Intellectual Property (MIP), World Trademark Review (WTR1000), Legal 500 Asia Pacific, AsiaLaw Profiles, Asia Leading Lawyers, Asia IP và Asian Legal Business (ALB). Với nhiều năm kinh nghiệm nổi bật và năng lực chuyên môn sâu khác biệt, Bross & Partners có thể giúp khách hàng bảo vệ hoặc tự vệ một cách hiệu quả trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ phức tạp ở Việt Nam và nước ngoài liên quan đến bản quyền tác giả, quyền liên quan, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu/thương hiệu và tên miền.