Email to: vinh@bross.vn

Hành vi đạo văn và xâm phạm quyền tác giả

Ngày nay hiện tượng đạo văn, đạo nhạc, đạo thơ đang xuất hiện nhiều hơn và đang bị xã hội, công luận và giới học thuật liêm chính lên án và chỉ trích gay gắt. Theo các từ điển tiếng Việt, “đạo” có nghĩa là lấy hoặc căn bản lấy sáng tác của người khác làm thành của mình[1]. Thuật ngữ “đạo” hoặc “đạo văn” trong tiếng Anh viết là plagiarism được định nghĩa rõ hơn, chẳng hạn như từ điển trực tuyến Collins định nghĩa: đạo văn là hành vi sử dụng hoặc sao chép ý tưởng hoặc tác phẩm của người khác và giả vờ rằng bạn đã nghĩ ra nó hoặc tạo ra nó[2].

Để chống các hiện tượng trên , đặc biệt là đạo văn, nhằm bảo vệ giá trị đạo đức, liêm chính và trung thực của học thuật, có những trường đại học thậm chí ban hành định nghĩa riêng về đạo văn, chẳng hạn như họ định nghĩa đạo văn là việc sử dụng có hoặc không có chủ ý của tác giả các sản phẩm học thuật về các câu văn, đoạn văn, bài viết, số liệu, hình ảnh, thông tin và ý tưởng của người khác vào sản phẩm của mình mà không có trích dẫn/thừa nhận tác giả của những nội dung đã sử dụng[3].

Trong khi đó, quyền tác giả (trong ngôn ngữ bình dân thường hay gọi là bản quyền) được hiểu là quyền độc quyền được pháp luật bảo hộ cho các tác phẩm văn học nghệ thuật khoa học được sáng tạo/sở hữu bởi tác giả (chủ thể quyền). Bất kỳ cá nhân, tổ chức khi chưa có sự cho phép của chủ thể quyền mà thực hiện hành vi xâm phạm một trong các quyền độc quyền chẳng hạn như quyền độc quyền sao chép (photocopy), cho thuê, làm tác phẩm phái sinh, công bố hoặc phân phối tác phẩm,… thì đều bị coi là đã thực hiện hành vi xâm phạm quyền tác giả, trừ một số trường hợp đặc biệt không bị coi là xâm phạm quyền tác giả nếu có căn cứ chứng minh hành vi đó thuộc trường hợp “sử dụng hợp lý” (hay còn gọi là fair use). Để hiểu thêm về “sử dụng hợp lý”(fair use), bạn đọc có thể xem thêm bài viết khác của chúng tôi tại link: http://bross.vn/newsletter/ip-news-update/%E2%80%9CPhep-thu-ba-buoc%E2%80%9D--mot-quy-tac-phap-ly-quan-trong-bi-lang-quen-khi-xac-dinh-hanh-vi-su-dunglam-ban-sao-tac-pham-co-duoc-coi-la-%E2%80%9Csu-dung-hop-ly%E2%80%9D-hoac-la-hanh-vi-xam-pham-quyen-tac-gia-quyen-lien-quan-o-Viet-Nam-1412

Phân biệt đạo văn và xâm phạm quyền tác giả

Vì điểm chung giữa đạo văn và xâm phạm quyền tác giả chính là việc chiếm đoạt, mạo danh, sao chép, trích dẫn, sử dụng tác phẩm hoặc một phần tác phẩm của người khác mà lại cho rằng là của mình do vậy rõ ràng đạo văn và xâm phạm quyền tác giả có liên quan đến nhau hoặc có lúc giao thoa với nhau. Nếu vậy, tại sao người ta lại không đưa định nghĩa đạo văn vào văn bản quy phạm pháp luật mà lại chỉ sử dụng thuật ngữ xâm phạm quyền tác giả? Câu trả lời là vì không phải mọi hành vi xâm phạm quyền tác giả cũng mặc nhiên bị coi là đạo văn hoặc ngược lại. Hãy xem một vài ví dụ sau:

1. Có đạo văn nhưng không xâm phạm quyền tác giả. Chẳng hạn nếu bạn không trích dẫn nguồn gốc đại thi hào Nguyễn Du khi sử dụng một vài câu thơ lầy từ Truyện Kiều, hoặc sau năm 2023 bạn không dẫn nguồn hãng Walt Disney khi sử dụng hoặc copy hình tượng nhân vật chuột Mickey[4] rất nổi tiếng thì rõ ràng bạn không xâm phạm quyền tác giả nhưng sẽ bị coi là đạo văn.

2. Xâm phạm quyền tác giả nhưng không đạo văn. Bạn có thể có nhu cầu sử dụng nhiều tư liệu có sẵn trên internet gồm ảnh chụp (tác phẩm nhiếp ảnh), hình ảnh đồ họa (tác phẩm mỹ thuật ứng dụng hoặc tạo hình), các bài viết cùng bàn về một chủ đề mà bạn đang sưu tầm phục vụ cho bài báo bình luận của bạn và bạn đều trích dẫn nguồn gốc đầy đủ của các tác phẩm đó nhưng hành vi sao chép, sử dụng của bạn vẫn có thể bị xem là hành vi xâm phạm quyền tác giả vì chỉ có chủ thể quyền mới có quyền độc quyền làm bản sao hoặc sử dụng tác phẩm được bảo hộ

3. Vừa xâm phạm quyền tác giả vừa đạo văn. Tình huống này thường hay xảy ra trên các diễn đàn cá nhân, forum, blog, fanpage hoặc mạng xã hội khác (như Facebook, Twitter,…) ở đó bạn copy, tái sử dụng hoặc chia sẻ, đăng lại một tác phẩm của người khác trên chính trang của bạn mà không xin phép cũng như không dẫn nguồn. Hành vi này bị xem là vừa đạo văn và xâm phạm quyền tác giả.

4. Không đạo văn và cũng không xâm phạm quyền tác giả. Trường hợp bạn có sử dụng một số trích dẫn ngắn, hợp lý tác phẩm của người khác nhưng không làm sai ý của tác giả gốc để phục vụ cho việc phê bình hoặc minh họa cho tác phẩm phê bình văn học của mình mà việc sử dụng, sao chép một phần này đều có dẫn nguồn đầy đủ thì bạn không bị coi là đạo văn và cũng không bị xem là xâm phạm quyền tác giả. Tất nhiên, cần đặc biệt lưu ý là bản thân việc trích dẫn có dẫn nguồn vẫn có thể cấu thành hành vi xâm phạm quyền tác giả nếu tòa án, cơ quan chức năng thấy rằng việc trích dẫn này vi phạm bước 2 và bước 3 của nguyên tắc phép thử ba bước[5] theo điều 9(2) Công ước Berne được nội luật hóa ở khoản 1 và khoản 2 điều 25 Luật sở hữu trí tuệ

Tóm lại để dễ hình dung, chúng ta có thể dễ dàng nhận biết và phân biệt sự khác biệt căn bản giữa đạo văn và xâm phạm quyền tác giả thông qua vài tiêu chí cơ bản ở bảng sau:

Nếu Quý khách hàng có nhu cầu cụ thể cần được tư vấn, vui lòng liên hệ vinh@bross.vn hoặc điện thoại 0903 287 057.

Bross & Partners, một công ty luật sở hữu trí tuệ được thành lập năm 2008, thường xuyên lọt vào bảng xếp hạng các công ty luật sở hữu trí tuệ hàng đầu của Việt Nam do các tổ chức đánh giá luật sư có uy tín toàn cầu công bố hàng năm như Managing Intellectual Property (MIP), World Trademark Review (WTR1000), Legal 500 Asia Pacific, AsiaLaw Profiles, Asia Leading Lawyers, Asia IP và Asian Legal Business (ALB). Với nhiều năm kinh nghiệm nổi bật và năng lực chuyên môn sâu khác biệt, Bross & Partners có thể giúp khách hàng bảo vệ hoặc tự vệ một cách hiệu quả trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ phức tạp ở Việt Nam và nước ngoài liên quan đến bản quyền tác giả, quyền liên quan, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu/thương hiệu và tên miền internet.