Đại chiến pháp lý 9 tỷ USD Oracle v. Google, ranh giới xâm phạm phần mềm và bài học cho doanh nghiệp phần mềm Việt

Luật sư Lê Quang Vinh – Bross & Partners

Email: vinh@bross.vn

Chỉ với 11.500 dòng lệnh gọi hàm (application programming interface – API), Oracle đòi Google bồi thường 9 tỷ USD. Một vụ kiện tưởng như “kỹ thuật thuần túy” nhưng lại làm rung chuyển cả thế giới pháp lý phần mềm. Nếu bạn đang phát triển phần mềm có giao diện lập trình ứng dụng, giao diện người dùng (UI), hoặc logic xử lý – bạn không thể bỏ qua vụ kiện này.

Tóm tắt vụ kiện – Cuộc chiến 10 năm vì 11.500 dòng code

Năm 2010, Oracle khởi kiện Google tại Hoa Kỳ với hai nhóm yêu cầu:
(i) xâm phạm quyền tác giả đối với 37 gói API trong nền tảng Java SE;
(ii) vi phạm sáu bằng sáng chế (patents) liên quan đến công nghệ Java.

• Trong quá trình tố tụng, Oracle rút 5/6 bằng sáng chế do khó chứng minh hành vi xâm phạm; bằng sáng chế còn lại – RE38,104 (một bằng sáng chế được cấp lại – reissue patent) – được đưa ra xét xử nhưng bồi thẩm đoàn tuyên Google không vi phạm, vì cách Google hiện thực hệ thống (bằng máy ảo Dalvik – Dalvik Virtual Machine) không đáp ứng đủ các yếu tố kỹ thuật được bảo hộ.
• Về quyền tác giả:
  • Tòa sơ thẩm (2012): Google thắng sơ bộ. Bồi thẩm đoàn xác định Google có sao chép đoạn khai báo lệnh gọi hàm (declaring code) nhưng không thống nhất được Google có được miễn trừ theo học thuyết sử dụng hợp lý (fair use) hay không.
  • Tòa Phúc thẩm Liên bang – CAFC (2014 & 2018): Oracle kháng cáo và thắng. CAFC tuyên bố API có thể được bảo hộ bản quyền và Google không được hưởng miễn trừ theo fair use.
  • Tòa Tối cao Hoa Kỳ – SCOTUS (2021): đảo ngược toàn bộ phán quyết trước. SCOTUS tuyên Google thắng kiện, hành vi sử dụng API là sử dụng hợp lý (fair use).

2️⃣ Fair use thắng thế – Nhưng đây có thực sự là “sáng tạo biến đổi” (transformative use)?

Tòa Tối cao Hoa Kỳ (SCOTUS) cho rằng việc Google sử dụng đoạn code khai báo (declaring code) từ Java để phát triển hệ điều hành Android là sáng tạo biến đổi: cùng đoạn mã nhưng dùng trong bối cảnh khác (thiết bị di động thay vì máy tính để bàn), phục vụ nhóm người dùng khác, tạo ra một hệ sinh thái hoàn toàn mới.

• Google chỉ sử dụng 0,4% tổng số dòng mã trong nền tảng Java.
• Toàn bộ “cốt lõi chức năng” (implementing code) đều do Google tự viết lại.
• Phán quyết này thiết lập một tiền lệ pháp lý rất lớn: lần đầu tiên API – vốn là công cụ kỹ thuật – được đặt dưới ánh sáng của luật bản quyền và được phán xử theo hướng bảo vệ không tuyệt đối, mà phụ thuộc vào mục đích sử dụng và ngữ cảnh sáng tạo.

3️⃣ Nếu vụ Oracle v. Google xảy ra tại Việt Nam – kết cục có khác?

API liệu có được bảo hộ quyền tác giả tại Việt Nam? Hay sẽ bị xem là “phương pháp hoạt động” và bị loại trừ khỏi phạm vi bảo hộ theo khoản 3 Điều 15 Luật Sở hữu trí tuệ?

Câu trả lời không hẳn rõ ràng – và đó chính là điều mà các doanh nghiệp phần mềm cần chủ động cân nhắc khi xây dựng chiến lược sở hữu trí tuệ, nhất là trong bối cảnh API, UI/UX hay cấu trúc xử lý logic ngày càng giữ vai trò trung tâm trong mô hình kinh doanh.

4️⃣ Bài học sống còn cho doanh nghiệp phần mềm Việt

• Đừng để rơi vào thế bị động như Google năm 2010.
• Doanh nghiệp cần:
  ✅ Rà soát toàn diện tài sản phần mềm: mã nguồn, giao diện, API, database, kiến trúc hệ thống;
  ✅ Đăng ký quyền tác giả là cần thiết, nhưng không đủ – cần bảo hộ đồng thời bằng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp (industrial design), hợp đồng NDA, và đặc biệt là chiến lược phòng thủ liên quan đến sử dụng thư viện mã nguồn mở;
  ✅ Kiểm toán software copyright và chuẩn hóa chính sách nội bộ là điều kiện tiên quyết nếu doanh nghiệp muốn gọi vốn, chuyển nhượng phần mềm hoặc niêm yết.

Tài liệu tham khảo chính thức:

• Bản án sơ thẩm (2012): https://casetext.com/case/oracle-am-inc-v-google-inc-3
• Bản án phúc thẩm CAFC (2014 & 2018): https://casetext.com/case/oracle-am-inc-v-google-inc-1
• Bản án SCOTUS (2021): https://www.supremecourt.gov/opinions/20pdf/18-956_d18f.pdf

Bạn có chắc rằng phần mềm của mình đủ mạnh để đứng vững nếu bị kiện?

Đừng chờ đến khi sản phẩm bị khiếu nại, gỡ khỏi App Store hoặc Google Play mới đặt câu hỏi.
Hãy kiểm toán bản quyền phần mềm từ hôm nay.

Bross & Partners, một công ty sở hữu trí tuệ được xếp hạng Nhất (Tier 1) bởi Tạp chí Legal 500 Asia Pacific, có kinh nghiệm giải quyết tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ bao gồm nhãn hiệu (thương hiệu), quyền tác giả, sáng chế, giống cây trồng ở Việt Nam và nước ngoài. Vui lòng liên hệ: vinh@bross.vn; mobile: 0903 287 057; Zalo: +84903287057; Microsoft teams: vinh@bross.vn; Wechat: Vinhbross2603.