Mất tên miền quốc tế và biện pháp đòi lại nó bằng khởi kiện UDRP chỉ trong 2 tháng

Luật sư Lê Quang Vinh – Bross & Partners

Email: vinh@bross.vn

Cybersquatting – hay còn gọi là hành vi chiếm dụng tên miền (chủ yếu để đầu cơ) – đã bùng nổ trong hơn một thập kỷ qua khi tên miền trở thành “tài sản số” đầu tư ít mà lợi nhuận cực cao. Ngay cả những doanh nghiệp lớn tại Việt Nam cũng từng khốn đốn vì bị chiếm mất tên miền quốc tế: Viettel.com bị một cá nhân Mỹ đăng ký từ 1997, sau đó rao bán tới 1,5 triệu USD[1]; Bkav buộc phải chi 2,3 tỷ đồng để mua lại tên miền bkav.com từ một công ty Mỹ đã nhanh tay đăng ký trước năm 2001.[2] Tên miền quốc tế, đặc biệt là đuôi .COM, có tính toàn cầu, được người dùng và công cụ tìm kiếm ưu tiên, và thường là kênh truy cập đầu tiên khi tra cứu thương hiệu của doanh nghiệp – trong khi tên miền quốc gia .VN có phạm vi nhận diện hạn chế hơn. Điều nguy hiểm là cả tên miền quốc tế và tên miền quốc gia lại không được bảo hộ tự động theo nhãn hiệu đã đăng ký, và bất kỳ ai cũng có thể đăng ký nếu còn trống – điều khiến việc mất tên miền quốc tế trở nên dễ như trở bàn tay. Bài viết dưới đây của Bross & Partners sẽ giúp Quý Doanh nghiệp tìm hiệu về biện pháp hữu hiệu giúp giành lại tên miền quốc tế với thời gian ngắn và chi phí hợp lý.

Vì sao tên miền quốc tế “dễ mất như trở bàn tay”?

Tên miền không chỉ là địa chỉ truy cập – nó là "bộ mặt" số của doanh nghiệp. Trong môi trường internet toàn cầu, các tên miền quốc tế như .COM, .NET có khả năng nhận diện thương hiệu mạnh gấp nhiều lần so với tên miền quốc gia như .VN. Đây cũng chính là lý do khiến chúng trở thành mục tiêu bị chiếm dụng phổ biến.

Cơ chế “ai đăng ký trước thì sở hữu” của hệ thống tên miền quốc tế – cộng với việc không cần chứng minh quyền lợi khi đăng ký – tạo ra khoảng trống pháp lý để các bên thứ ba nhanh tay chiếm đoạt tên miền trùng hoặc gần giống nhãn hiệu (thương hiệu) của người khác. Nhiều doanh nghiệp đã lâm vào tình trạng bị ép mua lại tên miền chính mình với giá hàng trăm nghìn đô.

Trong khi các tranh chấp tên miền quốc gia có thể được xử lý bằng pháp luật Việt Nam, thì tên miền quốc tế lại nằm ngoài quyền tài phán trong nước. Trong thực tiễn quốc tế, UDRP - một cơ chế do ICANN[3] và WIPO phối hợp xây dựng - là cơ chế hiệu quả nhất và thường là con đường khả thi duy nhất để đòi lại tên miền quốc tế – đặc biệt trong trường hợp không thể kiện ra tòa nơi cư trú của bên chiếm giữ tên miền, để buộc bên chiếm giữ phải hủy bỏ hoặc chuyển nhượng tên miền quốc tế đó.

Hiểu đúng bản chất UDRP và cách thắng kiện chỉ trong 2 tháng

UDRP (Uniform Domain-Name Dispute-Resolution Policy) là một cơ chế giải quyết tranh chấp tên miền quốc tế mang tính hành chính – được vận hành xuyên biên giới bởi các tổ chức trọng tài được ICANN ủy quyền. Khi một cá nhân hay tổ chức đăng ký tên miền quốc tế thông qua registrar (nhà đăng ký tên miền) do ICANN công nhận, họ mặc nhiên chấp thuận cơ chế UDRP, tức là chấp nhận khả năng bị kiện tại một trong 6 tổ chức trọng tài được ICANN chỉ định, trong đó Trung tâm hoà giải và trọng tài WIPO (WIPO Arbitration and Mediation Center) là nơi xử lý nhiều vụ việc nhất.

Bản chất của UDRP là ràng buộc 3 bên: (1) người đăng ký tên miền (registrant), (2) nhà đăng ký tên miền (registrar), và (3) chủ thể quyền SHTT (thường là chủ nhãn hiệu). Khác với kiện ra tòa, UDRP không dựa vào luật quốc gia mà là một cơ chế hợp đồng – bán tư pháp, buộc nhà đăng ký phải thi hành phán quyết trọng tài nếu bên nguyên đơn thắng kiện.

Để buộc bên chiếm dụng tên miền (bị đơn) phải hủy hoặc chuyển giao tên miền, chủ thể quyền SHTT (nguyên đơn) phải chứng minh được cả ba điều kiện sau:

1.       Tên miền trùng hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn với nhãn hiệu hoặc tên thương mại đang có quyền
→ Dựa vào mức độ nhận diện, yếu tố phân biệt chính, mức độ nổi tiếng, phạm vi sử dụng nhãn hiệu hoặc tên thương mại của nguyên đơn

2.       Bên chiếm giữ không có quyền hoặc lợi ích hợp pháp đối với tên miền
→ Không dùng tên miền một cách trung thực trước khi bị cảnh báo; không được biết đến dưới tên miền đó; không sử dụng cho mục đích phi thương mại rõ ràng.

3.       Tên miền bị đăng ký và sử dụng với ý đồ xấu (bad faith)
→ Ví dụ: rao bán giá cao, cố tình gây nhầm lẫn để hưởng lợi, ngăn cản chủ nhãn hiệu đăng ký, hoặc quấy rối đối thủ cạnh tranh.

Quy trình tố tụng tại Trung tâm hoà giải và trọng tài WIPO mang tính chất là xét xử trực tuyến và không yêu cầu sự có mặt của nguyên đơn và bị đơn và chỉ diễn ra trong khoảng 2 tháng – khoảng thời gian có thể nói là siêu nhanh khi so với tố tụng ở toà án. Thủ tục xét xử một vụ UDRP bởi Trung tâm hoà giải và trọng tài WIPO được mô tả sơ lược như sau:

·       Ngày 1–5: Nguyên đơn nộp đơn kiện, phí trọng tài và gửi thông báo cho bị đơn. WIPO thông báo thụ lý.

·       Ngày 6–25: Bị đơn có 20 ngày để phản hồi, nếu có.

·       Ngày 26: Trung tâm hoà giải và trọng tài WIPO chỉ định trọng tài viên độc lập.

·       Ngày 27–40: Trọng tài viên xem xét hồ sơ hai bên (đơn kiện, phản hồi, chứng cứ).

·       Ngày 41–44: Ra phán quyết (chuyển nhượng, huỷ tên miền hoặc bác đơn kiện).

·       Ngày 45–54: Nếu không có bên nào nộp đơn kiện ra tòa trong 10 ngày làm việc tiếp theo, registrar sẽ bắt buộc thi hành: chuyển tên miền về cho nguyên đơn hoặc huỷ bỏ tên miền quốc tế đó.

→ Tổng thời gian xử lý: trung bình 42–54 ngày.

Bross & Partners, là công ty luật sở hữu trí tuệ hàng đầu Việt Nam được xếp hạng Nhất bởi Legal 500 Asia Pacific trong 5 năm liên tục 2021-2025. Bross & Partners có nhiều kinh nghiệm tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp Việt đòi thành công tên miền quốc tế theo thủ tục UDRP, chẳng hạn như các vụ WIPO Case No. D2022-0022 và WIPO Case No. D2010-0374. Nếu Quý Công ty đang cần đánh giá khả năng khởi kiện giành lại tên miền quốc tế bị mất, hãy liên hệ với chúng tôi theo địa chỉ sau:

Email: vinh@bross.vn
Điện thoại: 0903 287 057
WeChat: wxid_56evtn82p2vf22