Xâm phạm nhãn hiệu ở Việt Nam: khởi kiện vụ án dân sự hay yêu cầu xử phạt hành chính?

Luật sư Lê Quang Vinh – Bross & Partners

Email: vinh@bross.vn

Pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam cho phép chủ thể quyền có thể khởi kiện vụ án dân sự (biện pháp dân sự) hoặc yêu cầu xử phạt vi phạm hành chính (biện pháp hành chính) đối với hành vi vi xâm phạm nhãn hiệu của mình. Bross & Partners dưới đây tóm tắt đặc trưng pháp lý của biện pháp dân sự và biện pháp hành chính.

1. Phạm vi và đối tượng yêu cầu rộng. Chủ thể quyền có thể yêu cầu xử lý bằng biện pháp hành chính hoặc biện pháp dân sự đối với hành vi xâm phạm nhãn hiệu, kinh doanh hàng giả, giả mạo nhãn hiệu, cạnh tranh không lành mạnh, hoặc thậm chí xử lý hành vi xâm phạm quyền tác giả (vì bản thân nhãn hiệu bị xâm phạm đôi khi có thể là một tác phẩm mỹ thuật).[1]

2. Tiền xử phạt bị sung công nếu dùng biện pháp hành chính. Ngoài hình thức xử phạt bổ sung được áp dụng (như tịch thu hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, đình chỉ hoạt động kinh doanh), biện pháp khắc phục hậu quả (như buộc loại bỏ yếu tố vi phạm, buộc tiêu hủy hàng hóa giả mạo nhãn hiệu) được áp dụng, bên vi phạm có thể bị áp dụng hình thức xử phạt chính là phạt tiền (tối đa 500 triệu đối với tổ chức vi phạm) nhưng số tiền này phải nộp vào kho bạc Nhà nước, không phải là tiền bồi thường cho chủ thể quyền.

3. Biện pháp hành chính là xử lý hành vi xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong khi biện pháp dân sự là biện pháp bảo vệ quyền dân sự. Bất luận một vụ việc xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu đã, đang hoặc đã bị xử lý bằng biện pháp hành chính hoặc tố tụng hình sự, chủ thể quyền vẫn có thể khởi kiện yêu cầu tòa án buộc bên xâm phạm bồi thường thiệt hại cho mình vì biện pháp dân sự là biện pháp độc lập dành cho chủ thể quyền bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của mình.

4. Xâm phạm nhãn hiệu trong biện pháp dân sự vẫn chỉ được coi là “tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ”. Bộ luật tố tụng dân sự 2015 không phân biệt xâm phạm nhãn hiệu với tranh chấp nhãn hiệu trong thủ tục khởi kiện vụ án dân sự/vụ án kinh doanh thương mại. Do vậy, đối với các vụ việc xâm phạm nhãn hiệu có quy mô lớn hoặc nghiêm trọng, chủ thể quyền nên kết hợp sử dụng cả biện pháp hành chính và biện pháp dân sự để đòi bồi thường thiệt hại, hoặc thậm chí đối với cả trường hợp bên xâm phạm bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 226 Bộ luật hình sự 2015, chủ thể quyền có quyền yêu cầu tòa án buộc bị cáo bồi thường thiệt hại dân sự trong vụ án hình sự. Nếu chưa đủ điều kiện chứng minh thiệt hại thì có thể yêu cầu tòa án tách phần dân sự ra khỏi vụ án hình sự để giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.

5. Nguyên đơn có nghĩa vụ chứng minh thiệt hại. Thiệt hại do hành vi xâm phạm nhãn hiệu gây ra phải được chứng minh là có tổn thất thực tế xảy ra theo một trong bốn phương pháp luật định:

(a) Tổng thiệt hại vật chất tính bằng tiền cộng với khoản lợi nhuận mà bị đơn đã thu được.

(b) Giá chuyển giao li-xăng quyền sử dụng nhãn hiệu với giả định bị đơn được nguyên đơn chuyển giao li-xăng theo hợp đồng li-xăng nhãn hiệu.

(c) Phương pháp tính toán khác do chủ thể quyền đưa ra phù hợp với quy định pháp luật.

(d) Tòa án tự quyết định mức bồi thường thiệt hại nhưng không quá 500 triệu đồng thiệt hại vật chất chỉ khi không thể xác định được thiệt hại theo ba phương pháp trên.

6. Phí luật sư có thể đòi thêm. Chủ thể quyền có thể đòi thêm phí luật sư và các chi phí hợp lý khác đã dùng để ngăn chặn, khắc phục thiệt hại (giám định, chi phí khắc phục và ngăn chặn hành vi xâm phạm).

7. Quyền tự vệ, phòng vệ bởi bên xâm phạm. Bên xâm phạm quyền vẫn được pháp luật cho phép thực hiền quyền phòng vệ, bác bỏ cáo buộc xâm phạm bằng cách nộp giải trình trong biện pháp hành chính hoặc văn bản ghi ý kiến của bị đơn trong thủ tục tố tụng dân sự chứng minh rằng nhãn hiệu bị tố cáo xâm phạm không chứa yếu tố xâm phạm quyền, hoặc hàng hóa mang nhãn hiệu bị tố cáo là hàng hóa nhập khẩu song song, hoặc nhãn hiệu bị tố cáo chỉ thuần túy mô tả công dụng, giá trị, nguồn gốc địa lý của sản phẩm. Nếu có đủ chứng cứ liên quan, bên xâm phạm nên nhanh chóng khởi kiện vụ hành chính hủy bỏ quyết định cấp bảo hộ nhãn hiệu, hoặc nộp đơn hủy bỏ hiệu lực đối với nhãn hiệu của chủ thể quyền.

8. Khởi kiện hoặc phản tố chống lạm dụng thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Lạm dụng thực thi quyền sở hữu trí tuệ là hành vi gây cản trở bất hợp lý đến thương mại tự do lành mạnh và có thể gây thiệt hại cho bị đơn. Nếu chứng minh được thiệt hại, bị đơn có quyền yêu cầu tòa buộc nguyên đơn phải bồi thường thiệt hại do việc lạm dụng đó gây ra, bao gồm cả bồi thường chi phí luật sư. Bị đơn cũng có thể yêu cầu tòa án buộc nguyên đơn thanh toán cho mình chi phí hợp lý thuê luật sư nếu bị đơn được tòa án kết luận là không xâm phạm nhãn hiệu của nguyên đơn trong vụ kiện xâm phạm nhãn hiệu do nguyên đơn khởi kiện.

Bross & Partners, một công ty sở hữu trí tuệ được xếp hạng Nhất (Tier 1) trong 3 năm liên tục (2021-2023) bởi Tạp chí Legal 500 Asia Pacific, có nhiều kinh nghiệm đăng ký và giải quyết tranh nhãn hiệu (thương hiệu), quyền tác giả, sáng chế, giống cây trồng ở Việt Nam và nước ngoài.

Liên hệ: vinh@bross.vn; mobile: 0903 287 057; Zalo: +84903287057; Skype: vinh.bross; Wechat: Vinhbross2603; linkedin:  (4) Le Quang Vinh | LinkedIn