Trung Quốc: Tranh tụng bản quyền nhiều nhất thế giới

và vai trò đặc biệt của hệ thống Tòa chuyên trách sở hữu trí tuệ

Luật sư Lê Quang Vinh – Bross & Partners

Email: vinh@bross.vn

Mãi đến năm 2014 – chỉ 6 năm sau khi ban hành Chiến lược quốc gia về sở hữu trí tuệ năm 2008[1] - Trung Quốc mới bắt đầu thành lập và cho vận hành hệ thống tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ (Tòa sở hữu trí tuệ)[2] đặt tại 3 trung tâm quan trọng là Bắc Kinh (Beijing), Thượng Hải (Shanghai) và Quảng Châu (Guangzhou). Đầu năm 2017, Trung Quốc lại tiếp tục thành lập các tòa án đặc biệt thuộc hệ thống tòa án hiện hành nhưng có nhiệm vụ chuyên về sở hữu trí tuệ (“IP Tribunals”)[3] ở 4 thành phố nữa gồm Nanjing (Nam Kinh), Suzhou (Tô Châu), Chengdu (Thành Đô) and Wuhan (Vũ Hán).

Theo báo cáo năm 2020 của Tòa án tối cao Trung Quốc (SPC), số lượng vụ án sở hữu trí tuệ được hệ thống tòa án cả nước xét xử sơ thẩm tăng từ 101.000 vụ trong năm 2013 lên 467.000 vụ trong năm 2020 hay nói cách khác từ năm 2013 đến tháng 6/2021, hệ thống tòa án đã xử 2,06 triệu vụ án sở hữu trí tuệ trong đó có 143.000 vụ sáng chế, 473.000 vụ nhãn hiệu, 1,316 triệu vụ quyền tác giả và 18.000 vụ liên quan đến hợp đồng chuyển giao công nghệ.[4]

Năm 2017 hệ thống tòa án Trung Quốc nhận được 237.242 vụ án SHTT và đã giải quyết được 225.678 vụ so với 8.857 vụ sở hữu trí tuệ được xét xử bởi hệ thống tòa án Hoa Kỳ trong cùng năm 2017, hoặc so với 114.952 vụ SHTT được xử bởi hệ thống tòa án Liên minh Châu Âu (gồm tòa án 28 quốc gia thành viên và các tòa thuộc EU). Biểu đồ so sánh dưới đây cho thấy lượng án bản quyền được giải quyết ở các Tòa chuyên trách sở hữu trí tuệ ở Trung Quốc gấp 2 lần lượng án sở hữu trí ở Mỹ và EU cộng lại trong năm 2017.[5]

Đội ngũ thẩm phán thuộc hệ thống tòa chuyên trách sở hữu trí tuệ ở Trung Quốc chịu sức ép cao do lượng án sở hữu trí tuệ quá lớn, song họ vẫn chứng tỏ được năng suất giải quyết có hiệu suất tốt với tốc độ xử án đáng kinh ngạc. Ví dụ thời gian xét xử trung bình bởi Tòa sở hữu trí tuệ Quảng Châu là 50 ngày. Các vụ xét xử sơ thẩm tranh chấp pa-tăng đơn giản được giảm trung bình chỉ còn từ 3-4 tháng. Các vụ xét xử án sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài ở Tòa sở hữu trí tuệ Bắc Kinh là khoảng 4 tháng trong khi ở EU đại đa số là 18 tháng. Các tòa án còn tích cực vận động các đương sự hòa giải tiền tố tụng, theo đó chẳng hạn Tòa sở hữu trí tuệ Thượng Hải đã ra quyết định 85 vụ tiền tố tụng chiếm tới 29.2% số án sở hữu trí tuệ bước vào giai đoạn hòa giải.

Để có thể xét xử án sở hữu trí tuệ với tốc độ ấn tượng như vậy, hệ thống Tòa án sở hữu trí tuệ Trung Quốc đã áp dụng cơ chế phân tích yếu tố kỹ thuật đa dạng trên cơ sở sử dụng đội ngũ nhân lực cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, chứng thực tư pháp và ý kiến chuyên gia. Thống kê cho thấy 3 Tòa sở hữu trí tuệ đã tuyển dụng 61 nhân sự điều tra kỹ thuật - những người đã cung cấp ý kiến ở hơn 1000 vụ ngay trong năm 2017.[6]

Một trong những căn nguyên lý giải năng lực giải quyết lượng án sở hữu trí tuệ khổng lồ trong thời gian ngắn là vai trò đặc biệt quan trọng của SPC. SPC tích cực ban hành hướng dẫn, giải thích tư pháp để chỉ đạo hệ thống tòa án các cấp xét xử án sở hữu trí tuệ ngay từ những năm 2000. Ví dụ, năm 2000, SPC ban hành hướng dẫn xét xử tranh chấp quyền tác giả trên internet. Năm 2001, SPC ban hành hướng dẫn áp dụng pháp luật trước khi xét xử các vụ xâm phạm sáng chế. Năm 2002, SPC ban hành giải thích về áp dụng luật khi xét xử án dân sự tranh chấp nhãn hiệu. Năm 2007, SPC và Viện kiểm sát tối cao (SPP) ban hành hướng dẫn áp dụng luật khi xét xử các tội xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Năm 2008, SPC ban hành hướng dẫn xét xử tranh chấp dân sự về xung đột giữa nhãn hiệu với tên doanh nghiệp và quyền có trước. Năm 2009, SPC ban hành quy định về xét xử vụ án hành chính liên quan quyền sở hữu trí tuệ có đối tượng là sáng chế và nhãn hiệu.

Ngày 16/6/2021, SPC ban hành quyết định sửa đổi Quy định về công việc liên quan đến giải thích tư pháp. Giải thích tư pháp có giới thiệu thêm một loại giải thích tư pháp mới gọi là “Quy tắc” được sử dụng để điều chỉnh hoạt động xét xử và thực thi của hệ thống tòa án. Theo quyết định sửa đổi, hiện tại SPC có thể ban hành 5 loại giải thích tư pháp cho các mục đích khác nhau: (1) “giải thích” (jie shi) - quy định cách áp dụng một luật cụ thể hoặc cách áp dụng luật cho một nhóm trường hợp hoặc vấn đề cụ thể; (2) “quy định” (gui ding) - xây dựng yêu cầu hoặc ý kiến dựa ​​trên tinh thần lập pháp; (3) “quy tắc” (gui ze) – điều khiển và kiểm soát hoạt động xét xử và thực thi của tòa án; (4) “trả lời” (pi fu) - trả lời các câu hỏi/vấn đề được hỏi bởi tòa cấp cao hoặc tòa án quân sự; và (5) “quyết định” (jue ding) - bãi bỏ hoặc sửa đổi các giải thích tư pháp hiện có.[7]

Bross & Partners, một công ty sở hữu trí tuệ được xếp hạng Nhất (Tier 1) trong 3 năm liên tục (2021-2023) bởi Tạp chí Legal 500 Asia Pacific, có nhiều kinh nghiệm liên quan đến đăng ký và giải quyết tranh chấp nhãn hiệu (thương hiệu) ở Trung Quốc.

Vui lòng liên hệ Email: vinh@bross.vn; Mobile: 0903287057; Zalo: +84903287057; Skype: vinh.bross; Wechat: Vinhbross2603.