“Sử dụng hợp lý” hay còn gọi là “Fair Use” hoặc

“Sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép không phải trả thù lao” theo luật Việt Nam

Email: vinh@bross.vn

Giới hạn và ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả

Giới hạn và ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả là một nguyên tắc pháp lý trong luật pháp quốc tế nhằm bảo vệ quyền tiếp cận thông tin của công chúng. Nguyên tắc pháp lý này được khẳng định ở Hiệp định TRIPs quy định rằng các quốc gia thành viên phải xác định các giới hạn hoặc ngoại lệ đối với quyền độc quyền liên quan đến quyền tác giả đối với một số trường hợp đặc biệt mà các trường hợp đó không được xung đột với việc khai thác bình thường tác phẩm và cũng không gây tổn hại một cách bất hợp lý đến lợi ích hợp pháp của tác giả[1]

Là thành viên của Hiệp định TRIPs, Việt Nam đưa nguyên tắc pháp lý giới hạn và ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả vào điều 25 & 26 Luật Sở hữu trí tuệ. Theo đó, hành vi làm bản sao hoặc sử dụng bản sao tác phẩm văn học nghệ thuật khoa học đã công bố được thực hiện bởi cá nhân hoặc tổ chức trong một số trường hợp đặc biệt với những điều kiện nhất định thì không bị coi là xâm phạm quyền tác giả ngay cả khi tác giả hoặc chủ thể quyền tác giả không đồng ý.

Việc bên thứ ba (cá nhân hoặc tổ chức), ngay cả khi không có sự đồng ý của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả, sử dụng hoặc sao chép tác phẩm đã công bố trong một số tình huống sẽ không bị coi là hành vi xâm phạm quyền tác giả nhưng sẽ bị buộc phải trả tiền nhuận bút hoặc thù lao cho tác giả hoặc chủ thể quyền tác giả. Trường hợp này được quy định ở điều 26 Luật Sở hữu trí tuệ[2] người ta gọi là giới hạn không xâm phạm quyền tác giả[3].

Ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả hay còn gọi là “sử dụng hợp lý[4]” hoặc sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả thù lao

Khác với giới hạn không xâm phạm quyền tác giả thuộc điều 26 nêu trên, ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả được quy định ở điều 25 Luật sở hữu trí tuệ dưới tên gọi là các trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép và cũng không phải trả tiền nhuận bút hoặc thù lao. Theo điều 25, để được coi là ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả bắt buộc phải đồng thời thỏa mãn 6 điều kiện gồm:

1. Tác phẩm bị sao chép hoặc bị sử dụng bởi bên thứ ba phải là tác phẩm đã công bố
2. Việc sử dụng hoặc sao chép không áp dụng đối với 3 loại hình tác phẩm là tác phẩm điện ảnh, tác phẩm tạo hình và tác phẩm máy tính (phần mềm và chương trình máy tính)
3. Việc sử dụng hoặc sao chép chỉ được phép gắn liền với 10 trường hợp được mô tả ở điều 25 (sắp xếp gọn lại thực chất chỉ có 7 trường hợp gồm: (i) sao chép cho mục đích cá nhân gắn liền với nghiên cứu khoa học và giảng dạy, sao chép với mục đích lưu trữ trong thư viện; (ii) trích dẫn tác phẩm để bình luận, viết báo và giảng dạy; (iii) biểu diễn tác phẩm sân khấu mang tính tuyên truyền không thu tiền (phi lợi nhuận); (iv) ghi âm hoặc ghi hình buổi biểu diễn để giảng dạy hoặc đưa tin; (v) chụp ảnh hoặc truyền hình tác phẩm tạo hình, kiến trúc, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng được trưng bày ở nơi công cộng nhằm mục đích giới thiệu tác phẩm đó; (vi) chuyển tác phẩm sang dạng chữ nổi cho người khiếm thị; và (vii) nhập khẩu bản sao tác phẩm của người khác để dùng riêng
4. Việc sao chép hoặc sử dụng tác phẩm nêu trên phải không được làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm; và
5. Việc sao chép hoặc sử dụng tác phẩm nêu trên phải không được gây phương hại đến các quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả;
6. Việc sao chép hoặc sử dụng tác phẩm nêu trên phải thông tin về tên tác giả và nguồn gốc, xuất xứ của tác phẩm.

6 điều kiện rất dài và phức tạp nêu trên thực chất chỉ xuất phát từ phép thử ba bước (three-step test) hay còn gọi là phép kiểm tra ba bước vốn có nguồn gốc từ điều 9(2) của Công ước quy định rằng việc sử dụng hoặc sao chép tác phẩm đã công bố sẽ không bị coi là hành vi xâm phạm quyền tác giả nếu hành vi đó cùng lúc thỏa mãn 3 bước hoặc 3 điều kiện của phép thử: (a) việc sao chép đó chỉ được phép trong các trường hợp ngoại lệ đặc biệt mà được quy định bởi pháp luật quốc gia; và (b) việc sao chép đó không xung đột với việc khai thác bình thường tác phẩm; và (c) việc sao chép đó không gây tổn hại một cách bất hợp lý đến lợi ích hợp pháp của tác giả[5].

Bross & Partners có nhiều kinh nghiệm hỗ trợ khách hàng tự vệ (phòng vệ) chống cáo buộc xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan bao gồm cả những vụ việc mà khách hàng bị đòi bồi thường 1,5 triệu đô la Mỹ do xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan. Nếu Quý khách hàng có nhu cầu cụ thể cần được tư vấn, vui lòng liên hệ: vinh@bross.vn; điện thoại 0903 287 057, 84-4-3555 3466; Wechat: wxid_56evtn82p2vf22; Skype: vinh.bross

Bross & Partners, một công ty luật sở hữu trí tuệ được thành lập năm 2008, thường xuyên lọt vào bảng xếp hạng các công ty luật sở hữu trí tuệ hàng đầu của Việt Nam do các tổ chức đánh giá luật sư có uy tín toàn cầu công bố hàng năm như Managing Intellectual Property (MIP), World Trademark Review (WTR1000), Legal 500 Asia Pacific, AsiaLaw Profiles, Asia Leading Lawyers, Asia IP và Asian Legal Business (ALB). Với nhiều năm kinh nghiệm nổi bật và năng lực chuyên môn sâu khác biệt, Bross & Partners có thể giúp khách hàng bảo vệ hoặc tự vệ một cách hiệu quả trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ phức tạp ở Việt Nam và nước ngoài liên quan đến bản quyền tác giả, quyền liên quan, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu/thương hiệu và tên miền internet.